راهکارهای افزایش تمرکز حواس
برای مقابله با هر یک از عوامل حواس پرتی که هر کدام به گونه ای مانع تمرکز حواس می شود ،باید به راهکار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عین حال نکات زیر می تواند به عنوان راهکارهای کلی، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چیز، برای تمام فعالیتهای درسی و غیردرسی برنامه ریزی کنید. اوقات شبانه روز را در یک جدول زمانبندی شده از هنگام بیداری تا موقع خواب، یادداشت نموده و برای هر کاری، زمان خاص و مناسب آن را معین نمایید، سعی کنید طبق همان برنامه تنظیم شده به انجام دادن همان فعالیت مشخص (کلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و…) بپردازید. حتی زمان معین و مشخصی را در طول روز، برای اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با تخیلات و افکار مزاحم، اختصاص دهید. این کار حداقل دو فایده مهم دارد:
الف. نظم و انضباط در تمام فعالیتها -حتی در اندیشه ها و افکارتان – راه پیدا می کند که خود بسیار ارزشمند است.
ب. اگر افکار مزاحم در غیر زمان معین، به سراغتان آمد و باعث حواسپرتی شما شد، می توانید به خود وعده بدهید که زمان اندیشیدن در این باره، فلان زمان خاص و معین است. تأکید می کنیم برای هر کار و فعالیتی وقت مشخص معین کنید و در آن وقت به هیچ امری غیر از آن کار نپردازید.
2.اصول و قوانین لازم برای یک مطالعه سودمند را بشناسید و آن را به دقت رعایت فرمایید. ما نیز در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم:
الف. با مد نظر قرار دادن هدف خویش از مطالعه و درس خواندن، احساس نیاز به مطالعه را در خودتان شعله ور سازید.
ب. به هنگام مطالعه یا حضور در کلاس، از افکار ناامیدکننده، کسل کننده و غیرمنطقی بپرهیزید و همواره امید، قدرت و توانایی را در ذهن خود حفظ کنید.
ج. همیشه برای مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمی داشته باشید و نت برداری کنید یا خلاصه ای از مطالب را یادداشت کنید تا در فضای روانی درس و مطالعه قرار داشته باشید، نه اینکه به دنبال افکار و ذهنیات خود باشید.
د. با پیش مطالعه وارد کلاس شوید و پرسشهایی که درباره درس به ذهنتان می رسد، بلافاصله از استاد بپرسید و به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدریج از فضای روانی کلاس خارج شوید. با این روش ساده، می توانید فرایند تدریجی و محتوای درسی کلاس را پیگیری کنید و خود را در فضای درسی یا مطالعه قرار دهید.
ه. زمان و مکان مطالعه، باید از نظر فیزیکی و روانی از شرایط مناسب برخوردار باشد و هرگونه عاملی را که می تواند باعث حواسپرتی شود (نظیر سر و صداها، سرما و گرما، نور کم یا خیلی شدید و…) از محیط مطالعه خود حذف کنید.
3. در صورتی که تعدد کارها و فعالیتهای غیردرسی، باعث عدم تمرکز می شود، آنها را به حداقل ممکن برسانید و به خود بگویید: در این دوره و زمان، مهمترین وظیفه و کار من مطالعه و درس خواندن و ارتقای سطح علمی است و فعالیتهای جانبی متعدد، مزاحم وظیفه اصلی من است. اگر مشکلات شخصی، اجتماعی، خانوادگی و… باعث عدم تمرکز حواستان می شود؛ بدانید که:
الف. زندگی فردی هیچکس، خالی از مشکل نیست و ذهن هیچ فردی خالی محض نیست. از طرف دیگر با صرف فکر کردن و مشغولیت ذهنی درباره چنین مشکلاتی، هیچ دردی دوا نخواهد شد. پس به خود تلقین کنید که هنگام درس یا مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانید.
ب. به هنگام مزاحمت آن افکار، به خود قول بدهید در این باره خواهم اندیشید (و زمانی را برای این کار در شبانه روز اختصاص دهید).
ج. در صورت امکان به اتفاق یکی از دوستان خود، مطالعه یا مباحثه کنید.
4. در صورتی که موضوع یا موضوعات خاص و محدودی، باعث حواسپرتی شما می شود، به دنبال راه حل مناسب آن باشید؛ چرا که آن موضوع خاص، در حکم علت عدم تمرکز حواس شما است. پس برای مقابله با آن باید ابتدا علت و عامل اصلی را شناسایی کنید و در پی حذف یا تقلیل آن برآیید، ولی اگر موضوعات متعدد مختلف باعث حواسپرتی می شود، به نکات چهارگانه بالا توجه نمایید. راهکارها و نکات زیر می تواند در تقویت حافظه مؤثر باشد:
• با قصد و نیت قبلی اقدام به یادگیری کنید. همه آزمایش ها نشان می دهد که یادگیری ارادی مؤثرتر از یادگیری اتفاقی است. منظور از یادگیری اتفاقی این است که شما بدون انگیزه و بدون نیت قبلی چیزی را یاد بگیرید پس باید با انگیزه قوی و نیت یادگیری مطالعه کنید یا در کلاس درس حاضر شوید.
• به هنگام مطالعه و خواندن یک مطلب، سعی کنید تمرکز حواس داشته باشید اگر در کلاس یا هنگام مطالعه حواس خود را جمع کنید و به مطالب کتاب یا گفته های استاد خوب گوش دهید یادگیری شما بهتر خواهد شد. هرگز چیزی را همراه با چرت زدن و به خواب رفتن مطالعه نکنید یا چند کار را با هم انجام ندهید. همچنین مکانی را انتخاب کنید که کمترین محرک مزاحم را برای شما داشته باشد. ت. سعی کنید از آنچه می خوانید یک تصویر ذهنی برای خود بسازید. ث. بین آموخته های خود ارتباط برقرار کنید.
• هرگاه چیز تازه ای را می آموزید آن را با آموخته های پیشین خود مرتبط نمایید با انجام این کار، شما اطلاعات تازه را چنان دسته بندی خواهید کرد که به سادگی می توانید آنها را بازیابی کنید.
• مطالب را با فاصله زمانی یاد بگیرید تا از پراکندگی وقت شما در اثر خستگی جلوگیری شود. آزمایش ها نشان می دهد که یادگیری با فاصله زمانی بهتر از یادگیری بدون فاصله زمانی است.
• پس از آن که مطلبی را یاد گرفتید سعی کنید در فرصت های مناسب آن را برای خود تکرار کنید.
• آموخته های خود را به همکلاسی های خود منتقل کنید و برای آنها بازگو نمایید.
• مطالب یاد گرفته شده را در قالب پرسش از هم کلاسی های خود یا دیگران مطرح کرده و از آنها بپرسید.
• ذهن خود را با مطالب غیر ضروری انباشته نکنید.
• هنگام مطالعه یک فصل یا یک کتاب، اول به کل آن نظر بیاندازید و سپس به مطالعه جزئیات و زیر عنوان ها بپردازید نه آن که از همان آغاز فصل، پاراگراف به پاراگراف و بدون یک نگاهی کلی به تمام فصل یا کتاب مطالعه را شروع کنید.
• پس از مطالعه هر فصلی، خلاصه فصل را به دقت بخوانید، عنوان های درشت را از نظر بگذرانید آنها را روی یک صفحه کاغذ بنویسید.
• به مقدار کافی بخوابید زیرا در هنگام خواب است که اطلاعات جدید پردازش و اندوزش می شوند.
